Enerji Ekonomisi

Sıhhi Tesisatta Enerji Ekonomisi
Yaşadığımız çevrenin dengesini bozmadan, kullanma soğuk ve sıcak su tüketimini mevcut konforu düşürmeden azaltmak, su maliyetlerinde de ciddi tasarruflar sağlayacaktır. Su tüketimini azaltmak, mekanik tesisatlarda bulunan bütün ekipmanların kullandığı enerji gücünü de azaltmak demektir.
Su tüketiminin azaltılması sonucu;
֍ Su tüketiminin ve maliyetinin azaltılması,
֍ Su dağıtım ve basınçlandırma sistemlerinde enerji ekonomisi,
֍ Sıcak su tesisatında enerji ekonomisi,
֍ Hijyen,
֍ Lejyoner hastalığı riskinin önlenmesi,
gibi faydalar sağlanmaktadır. Sıhhi Tesisatta Enerji Ekonomisini başlıklar halinde açıklayalım;

Temiz Su Tesisatında Su Tüketimini Azaltmak
Nüfus artışı ve refah düzeyinin yükselmesi ile beraber en kıymetli kaynaklardan biri olan suya olan ihtiyaç da artar. Buna bağlı olarak suyun kullanıldığı her alanda ciddi ekonomik kayıplar meydana gelir. Konu başlığımız olan temiz su tesisatında su tüketimini azaltmak, çeşitli kriterler doğrultusunda sağlanır. Bunlar;

Mimari Tasarım Önlemleri
Banyo, wc gibi ıslak hacimler mimari planları çizilirken düşey doğrultuda üst üste ve yatay doğrultuda da yan yana yerleştirilmeli ve mümkün olduğunca mekanik tesisat merkezine yakın olmalıdır. Bu mimari projeye göre mekanik tesisat şaftları oluşturulmalı ve ıslak hacimlerdeki şaftın yeri, şaft ile son armatür arasındaki mesafe en az olacak şekilde tasarlanmalıdır. Böylece;
֍ Boru maliyeti,
֍ Pompalama, elektrik enerjisi maliyeti,
֍ Kullanma sıcak suyu ve sirkülasyon borusundan ısı kaybı,
azalır. Kullanma sıcak, soğuk su ve sirkülasyon boruları donma riskini azaltmak için, soğuk bölgelerde dış duvar içinden geçirilmemelidir.
Binalarda kullanılan su depolarının konulacağı yer toprak altında olmalıdır. Toprak üstünde güneş ışınlarından dolayı depolarda bakteri üremesi çok hızlı gerçekleşmektedir. Ayrıca depoların içi yüzeyi pürüzsüz olmalıdır. Bu sayede tesisata dağılan suyun kirlenmesinin önüne geçilir.

Daha Az Su İle Daha İyi El Yıkama
Ellerimizi yıkarken su tüketim sarfiyatı çok fazladır. Kimisi ellerini sabunlarken suyu açık tutar ve boşa su akar. Aynı zamanda elleri yıkarken bol su kullanmak yerine gerektiği kadar ve doğru el yıkama alışkanlığı edinilmesi gerekir.

Mekanik Tasarımda Önlemler
Lavabo muslukları ve duş bataryaları için alınabilecek önlemler; seçilen armatürler kullanıcıya hoş gelen ve kaliteli ürün olmalıdır. Su tüketimini azaltmak için, tesisatlarda kullanılan armatürler sensorlu tip seçilebilir. Bu sayede kullanıcının elleri aktif bölgede olmadığı zaman çalışmayarak sarfiyatın önüne geçilir. Seçilen armatürler verim özellikleri dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Vitrifiye seçimi; Vitrifiyeden kasıt klozet ve pisuarlardır.

Klozetlerde Dikkat Edilecek Hususlar
֍ Yüzey yıkama yeteneği (tam yıkama),
֍ Temizleme kapasitesi (rezervuar su hacmi),
֍ Rezervuar iç takımı kalitesinin rezervuara uyumu (rezervuarda su kaçağı riski olmaması).

Pisuarlarda Dikkat Edilecek Hususlar
֍ Yüzey yıkama yeteneği (koku sorununu önler),
֍ Klasik tip pisuar muslukları seçilmemelidir,
֍ Otomatik pisuarlarda su kontrolü yapılmalıdır,
֍ Bas tipi pisuar musluklarının maliyeti düşük olduğu için kullanımını yaygınlaştırmak, gerekir.

Genel olarak
Boylerin soğuk su girişine genleşme deposu monte edilmelidir. Genleşme deposu, içindeki suyu sirküle eden, hijyenik tip olmalıdır. Türkiye’de bu alışkanlık olmadığı için emniyet ventilleri akıtmakta veya damlatmaktadır. Bu hem emniyet açısından risk oluşturmakta, hem de su kaybına neden olmaktadır.
Radyatörlere dönüş musluğu takılmalıdır. Bu şekilde çok önemli miktarlarda su tasarrufu mümkün olur.

Su Dağıtım ve Basınçlandırma (Hidrofor) Sistemlerinde Ekonomi
Yüksek yapılarda, sistemi basınç kademelerine ayırarak, her kademeye özel hidrofor kullanmak daha doğrudur.
Gereksiz yere hidrofor basıncı yükseltildiğinde;
֍ Pompa verimi düşer,
֍ Hidrofor pompalarındaki elektrik enerji tüketimi artar. Fazla enerji, sürtünmelerle kaybedilir,
֍ Musluktan akan su debisi artar ve gereksiz su tüketimi olur,
֍ Tesisattaki konfor bozulur. Tesisattın bazı noktalarında kaçak oluşabilir.

Kullanma Sıcak Suyu Tesisatında Ekonomi
Kullanma suyu ısıtma işlemi yıl boyunca genellikle çalışır bu sebep ile enerji tüketimi olur. Kullanma sıcak suyu tüketiminin azaltılması aynı zamanda ısıtma enerjisinden tasarruf anlamına da gelir. Sıcak su tesisatındaki verimsizlikler;
֍ Kazanlardan (seçilen kazan tipi ve yıllık kullanma verimi),
֍ Boylerlerden,
֍ Dağıtım ve sirkülasyon boru tesisatından,
֍ Boylerdeki su sıcaklığının yüksek seçilmesinden,
֍ Hidrofor sisteminin basıncının yüksek seçilmesinden,
֍ Musluk ve batarya tiplerinden,
kaynaklanabilir. Yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda, tesisat kurulum aşamasındayken bütün ekipmanlar doğru ve ekonomik bir şekilde seçilmelidir.

Hijyen
֍ Su kaynaklarının temiz tutulması,
֍ Suyun depolanması ve taşınması esnasında bütün hijyen kurallarına uyulması,
֍ Suyun depolandığı yerde güneşe maruz kalmaması,
֍ Su klorlama, dezenfeksiyon işlemlerinin bilinçli yapılması,
gerekir. Bu sayede hijyen koşulları yerine getirilmiş olur.

Lejyoner Hastalığı ve Isı Ekonomisi
Suda bulunan Legionella bakterisi, lejyoner hastalığına sebep verir. Klora diğer bakterilerden daha dayanıklıdır. Şebekeye verilen suda, klorlama işlemi yapılmasına rağmen her zaman düşük konsantrasyon oranlarında legionella bakterisinin bulunduğu kabul edilir.
Legionella bakterisinin kolonileşmesini önlemek için birçok yol vardır;
֍ Termik dezenfeksiyon,
֍ Yüksek sıcaklıkta çalıştırma,
֍ Bakır-gümüş iyonizasyon sistemi,
֍ Klordioksit gaz enjeksiyonu,
֍ UV radyasyon yöntemi,
֍ Ozon,
֍ Aşırı klorlama,
֍ Filtreleme ve yeniden klorlama yöntemi,
Filtreleme yöntemine ek olarak haftada iki kere dörtlü amonyum biocide kullanılabilir.

Isıtma Sistemlerinde Enerji Ekonomisi
Bütün sistemlerde olduğu gibi ısıtma sistemlerinde de enerji ekonomisi çok önemlidir. Kaldı ki ısıtma sistemlerinin ihtiyacı olan petrol, doğalgaz ve kısmen elektrik enerjisi en pahalı enerji çeşitleridir. Gelişmekte olan ülkemizde bu enerji türleri birim fiyat itibarı ile pahalıdır. Bunun için tasarruf yoluna gitmek hem maddi kazanç sağlar hem de israfa engel olur. Burada amaç, kullanılmadan tüketilen enerji miktarını en aza indirmek olmalıdır.
Sistem çözümleri esnasında bu enerji tasarrufu düşünülmelidir. Isıtma sistemlerinde de maalesef görünmeyen veya bir başka deyimle göremediğimiz enerji kayıpları çok ciddi boyutlardadır.
Bu konuda yapılması gereken, diğer sistemlerde olduğu gibi bina yapım aşamasında sistem çözümlerinin titizlikle seçilmesidir. Ayrıca yapılan imalatlarda projeye ve kriterlere uyulması gerekmektedir. Sistemlerde dikkat edilecek hususlar;
Isıtma tesisatlarında kriterlere uygun şekilde gerektiği yerlerde boru izolasyonu yapılmalıdır. Ayrıca vana izolasyonu da yapılmalıdır. Buna rağmen ısı kayıpları oluşmaktadır. Kollektörün ayakları da ısı köprüsü yapmakta, sıcak su taşıyan boruda taşınan ısıyı çalmaktadır. Borular incelendiğinde taşıyıcılar ve konsollar da ısı köprüsü gibi davranmaktadır. Sıcak su sirkülasyon pompalarında izolasyon olmadığı için ısı kaybı olur. Kullanım sıcak suyu sirkülasyon pompaları ve depolama tankı kapakları da ısı kaybı noktalarıdır. Tesisatta bulunan diğer cihazlardan da buna benzer ısı kayıpları oluşabilir.
Bütün bunlarla beraber ısı kayıplarını önlemek ve enerji tasarrufu sağlamak için bazı önlemler alınabilir. Bunlar aşağıda yazıldığı gibidir;
֍ Isı yalıtımı,
֍ Isıtmada sistem seçimi (Kömür, Fuel-oil ve Motorin, Lpg, Doğalgaz),
֍ Kazan kontrol panelleri ile ekonomi,
֍ Alternatif enerjiler (güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, ısı pompaları, yakıt hücreleri, hidrolik enerji, jeotermal enerji, deniz kökenli enerji, biokütle enerji, ısı depolayıcılar),
֍ Şöminelerin ısıtma tesisatında kullanılması.

Klima Sistemlerinde Enerji Ekonomisi
Klima sistemlerinde kullanılan enerji elektrik enerjisidir. Bu durumda ülkemizde birim enerji maliyeti (kcal/h TL) en yüksek olan elektrik enerjisi kullanılmaktadır. Klima sistemlerinde konfordan fedakarlık etmeden tasarruf yoluna gidilirse büyük oranda kazanç sağlanır.

Enerji Tasarruf Oranının Düşürülmesi
Isı kazancı, yapıda alınabilecek pasif önlemlerle azaltılarak soğutma yükü düşürülebilir. Yazın iç sıcaklık değerinin 1°C daha yüksek seçilmesi, enerji tüketiminde %7’nin üzerinde tasarrufa imkan verebilmektedir. Klima sistemlerinin, uygulanacak yapılarda en uygun olanı seçilmelidir. Bu amaçla klimalarda en çok enerji tüketen unsurlar fanlar olduğu için, sistem ona göre değerlendirilmelidir. Bununla beraber hava kanalları imalatları ve izolasyonları istenilen kriterlerde yapılmalıdır ki enerji tasarrufu sağlanabilsin.
Ayrıca soğutma ekipmanları bünyesinde çalışan bütün cihazlar/pompalar titizlikle seçilmeli ve yapılan imalatların projeye uygunluğu sağlanmalıdır.
Yukarıda belirtildiği gibi klima sistemlerinde enerji ekonomisini sağlamak için, ilk olarak, uygulanacak yer ile ilgili kriterler seçilmelidir. Mühendislik hesaplarına göre detaylar çözülüp uygun cihaz alımı ve uygun imalat-montaj yapılmalıdır.

Enerji Ekonomisinde Alınacak Önlemler
֍ Isı yalıtımı,
֍ Pencereler,
֍ İç hava kalitesi,
֍ Sistem seçimi ve verimi,
֍ Cihaz verimleri, pompalar, klima santralleri ve fanlar,
֍ Otomatik Kontrol,
֍ Sürdürülebilirlik ve çevre,
֍ Optimizasyon,
֍ Ülke şartları,
֍ Elektrik tüketimi,
֍ Mal sahibi-müteahhit çelişkisi,
֍ Enerji kimlik belgesi,
֍ Toplam ekonominin hedef alındığı,
֍ Küçük tasarrufların toplamı: çok büyük tasarruf,
֍ Tesisat Mühendisleri,
yukarıdaki önlemler çerçevesinde bütün hesaplamalar yapılıp doğru olanı uygulamak gerekmektedir.